Një gjeneratë e re e nacionalistëve serbë po përgatitet për një luftë në Bosnjë. Qindra militantë kanë udhëtuar drejt Ukrainës për të luftuar përkrah trupave ruse me besimin se “Nëna Rusi” do t’i shpërblejë duke i ndihmuar të rimarrin territoret e humbura serbe, siç është Kosova. Nacionalistët, përfshirë veteranët e Luftës së Bosnjës, po përdorin mediat sociale për të inkurajuar të rinjtë serbë që t’u bashkohen atyre në Rusi.
Disa po ofrojnë 23,000 paund që ata të regjistrohen dhe të luftojnë në Ukrainë. Ekzistojnë frikëra se sapo të kthehen në shtëpi në Bosnje, ata do të nxisin një konflikt paraushtarak, 30 vjet pas përfundimit të Luftës së Bosnjës.
Dario Ristiç ishte një rast i tillë. Nacionalisti serb, duke u lëkundur ngathët në një këmbë proteze dhe duke mbajtur me vete provë të shtetësisë së tij të sapo fituar, u kthye në Bosnjë. Ai ishte plagosur gjatë luftimeve në Ukrainë me një njësi ruse të njohur si Arinjtë nga Permi. Ndërsa ndodhej në Ukrainë, Ristic njihej me nofkën “i shpejtë” dhe për kryerjen e sulmeve me snajperë dhe dronë në qytete si Avdievka.
Ai i përsosi aftësitë e tij në mediat sociale në faqe të tilla si TikTok dhe rrjeti rus Vkontakte, duke siguruar mbështetje nga të rinjtë serbë të pakënaqur politikisht në vend duke i dhënë shkëlqim luftimeve në vijën e frontit dhe duke përhapur mesazhe nacionaliste. Njësia e tij ruse madje i dërgoi një kartolinë ditëlindjeje Ratko Mlladiçit, kriminelit të luftës i cili po merr kujdes paliativ në Hagë, ku u dënua me burgim të përjetshëm për mizoritë e kryera kundër myslimanëve boshnjakë.
Në një video të postuar në Telegram, Ristic pozoi pranë një bashkëkombësi serb i cili e informoi audiencën e tij në vend: “Sapo të mbarojmë me këta fashistë të NATO-s këtu, do të kthehemi për të rimarrë vendet tona të shenjta dhe atë që është e jona. Lavdi Zotit, lavdi Nënës Rusi – fitores!”
Me tu kthyer në shtëpi, Ristiç u arrestua në aeroportin e Sarajevës për bashkim me një njësi paraushtarake të huaj, por që atëherë është liruar nga burgu dhe është vendosur në arrest shtëpiak në pritje të përfundimit të gjyqit të tij.
Kur The Telegraph kontaktoi Ristic në shtëpinë e tij në Modrica, ai tha nga pragu i derës: “Do të doja të flisja me ju. Por ligji më ndalon të flas me ju, por ndoshta në të ardhmen.”
Edhe tani, larg frontit, ai konsiderohet ende një rrezik i madh rekrutimi me më shumë se 10,000 ndjekës në internet. Dhe atij i bashkohen në internet nacionalistë të tjerë serbë që po përpiqen të përhapin mesazhin e tyre. Është kryesisht një grup veteranësh të zjarrtë që luftuan në Luftën e Bosnjës, të cilët vazhdojnë të ngulitin ideologji përçarëse te të rinjtë.
“Është një besim i zakonshëm midis këtyre ekstremistëve se Nëna Rusi një ditë do ta shlyejë borxhin e tyre me gjak duke ndihmuar në rivendosjen e Serbisë së Madhe. Numri i tyre është i vogël, por ata ndihmojnë në tërheqjen e të rinjve të pakënaqur serb , të cilët mund të jenë të prekshëm ndaj mesazheve nacionaliste. Ashtu si me IRA-n e vjetër në Irlandën e Veriut, nuk keni nevojë për shumë individë të armatosur për të kërcënuar ekuilibrin e paqes,” tha Srecko Latal, një analist në rajon.
Një veteran i shquar me një ndikim paternalist mbi luftëtarët e rinj, përfshirë Ristic, është Davor Savicic, i njohur si “ujku” nga ndjekësit e tij në internet. Gjatë luftërave jugosllave të viteve 1990, ai luftoi në një njësi paraushtarake elitare të njohur si Tigrat e Arkanit, e cila ishte përgjegjëse për shumë mizori të kryera kundër civilëve. Kur Rusia hyri në luftë me armiqtë e saj të perceptuar, si veteranë të tjerë të ashpër serbë, zoti Saviçiç nxitoi t’u bashkohej atyre. Ai ka luftuar në Krime dhe Siri dhe ishte pjesë e Grupit Wagner, tashmë të shpërbërë.
Pasi ai u trajtua së fundmi për një plagë nga shrapneli të shkaktuar nga forcat ukrainase, raportet mjekësore të rrjedhura zbuluan se ai ishte gjithashtu kolonel në GRU-në e frikshme, të njëjtën njësi të inteligjencës ruse përgjegjëse për sulmin me Novichok të kryer në Britani në vitin 2018 ndaj Sergei Skripal.
Nën drejtimin e tij, GRU ka krijuar një sërë kompanish fasade në sektorë të tillë si ndërtimi, me qëllim ndihmën e serbëve dhe vullnetarëve të tjerë për t’iu shmangur zbulimit nga autoritetet e tyre, duke lëshuar leje pune dhe duke rregulluar itinerare udhëtimi nëpërmjet vendeve të treta.
“Ne u infiltruam në disa nga shërbimet e tyre të mesazheve duke u paraqitur si vullnetarë. Paratë e ofruara janë rritur, pasi humbjet në fushëbetejë e bëjnë Rusinë më të dëshpëruar për luftëtarë të rinj, dhe kohët e fundit më është ofruar një pagesë paraprake ekuivalente me rreth 23,000 paund për regjistrimin dhe një pagë mujore prej gati 2,500 paundësh,” tha Nino Bilajac, një gazetar investigativ nga Sarajeva.
Për të rinjtë e rritur në familje nacionaliste dhe që jetojnë në qytete si Modrica me papunësi të lartë dhe paga të ulëta deri në 500 paund në muaj, joshja është shumë e qartë. Ligjet si në Serbi ashtu edhe në Bosnjë e ndalojnë luftën për një fuqi të huaj dhe dënimet mund të shkojnë deri në pesë vjet, por zbatimi i tyre është i rrallë.
Kur u kontaktua në mediat sociale nga The Telegraph, Zelko Tomiç, një mik i Ristiç ende në vijën e parë të frontit të Ukrainës, tha se ai do të jepte një intervistë vetëm kundrejt një pagese prej 100,000 paundësh.
Në Modrica, ku punëdhënësi më i madh është një rafineri nafte në pronësi ruse që tani po përballet me vështirësi për shkak të sanksioneve, një kalimtar vendas që e njihte Ristic tha se ai ishte mburrur me pensionin e tij të invaliditetit si veteran nga Moska dhe po planifikonte të përdorte një pjesë të parave për të hapur një qendër trajnimi dhe një punishte riparimi për dronë, duke përdorur njohuritë e tij nga fronti.
Megjithatë, kthimi i Ristic në jetën civile do t’i ofrojë pak ngushëllim pakicës myslimane boshnjake të qytetit. Jo shumë larg shtëpisë së tij, thirrja e muezinit për lutje u dëgjua nga një xhami e rindërtuar pas gjakderdhjes së luftërave boshnjake. Një nga të pranishmit ishte Edib Zilic, i cili ishte dëshmitar i shumë mizorive si fëmijë.
“Isha vetëm 10 vjeç kur erdhën tanket dhe babai im u zvarrit me forcë, ndërsa vëllai im gati sa nuk u vra kur shtëpia e fqinjit tonë, që ndodhej aty pranë, u shpërbë në copa. Në disa vende, viktimat ende duhet të kryqëzohen me autorët e krimit, dhe madje edhe sot, pavarësisht të gjitha miqësive të rivendosura, ende ekziston një pakicë ekstremistësh që duan të na frikësojnë dhe duan të na kthejnë në ato kohë të liga, por ne refuzojmë të jetojmë me frikë,” tha Ziliç, 43 vjeç, duke treguar me gisht një zonë banimi përballë xhamisë.
Shqetësuese është se duket se ka shenja të bashkëfajësisë shtetërore. Milorad Dodik, ish-presidenti i Republikës Srpska, i cili ende ushtron pushtet efektiv, u fotografua me “Ujkun”, Davor Savicic, përpara një takimi me Vladimir Putinin në Moskë në fillim të këtij viti. Ekzistojnë gjithashtu frikë se stërvitja paraushtarake në enklavën e mbështetur nga Rusia mund të ndikojë në sigurinë britanike.
Ashtu si Gjermania Lindore dikur ishte një terren stërvitjeje për IRA-n dhe Fraksionin e Ushtrisë së Kuqe, ka frikë se Republika Srpska mund të ndjekë një rrugë të ngjashme. Deklaratat e dëshmitarëve nga një gjyq kundër sabotatorëve në Moldavi kanë zbuluar se ajo është përdorur së fundmi si një bazë stërvitjeje për luftën hibride të mbështetur nga Rusia kundër Perëndimit.
Trajnimi përfshinte metoda për të shndërruar protestat paqësore në trazira të dhunshme dhe trajnim në përdorimin e dronëve të paarmatosur dhe të armatosur për të prishur infrastrukturat civile dhe ushtarake. Të njëjtat metoda janë përdorur tashmë në aeroporte dhe vende të ndjeshme në Mbretërinë e Bashkuar dhe në të gjithë Evropën, disa prej të cilave përfshinin edhe sabotatorë moldavë, ndoshta të trajnuar në enklavën serbe./The Telegraph